SEJARAH POLITIK DI ZAMAN KESULTANAN MELAYU MELAKA

3.0.1 PENGENALAN

Sejarah Melayu menggambarkan Melaka sebagai sebuah empayar Melayu yang teguh dan stabil di bawah satu susunan politik tradisional yang teratur. Sejurus selepas Melaka dibuka oleh Parameswara, Melaka telah dimajukan sebagai sebuah pusat perdagangan di Nusantara. Perkembangan Melaka turut dibantu dengan pemelukan Islam oleh Parameswara pada tahun 1414M. Kemudian baginda telah berkahwin dengan Puteri Pasai yang juga telah memeluk agama Islam. Selain sebagai pusat perdagangan yang terkenal di Nusantara pada masa itu, Melaka juga berperanan sebagai pusat pekembangan agama Islam di Nusantara. Dalam zaman pemerintahan Parameswara, Melaka telah menjalinkan hubungan dengan China dengan tujuan untuk mendapatkan perlindungan dari ancaman Siam.

Kedudukan agama Islam di Melaka semakin kukuh di zaman pemerintahan Sultan Muzaffar Syah. Melaka seterusnya telah mencapai zaman kegemilangan Sultan Mansur Syah dengan dibantu oleh Bendahara Tun Perak. Pada zaman itulah Melaka telah menjadi empayar yang disegani dan digeruni di Nusantara.Bagi mengekalkan keagungan empayar Melaka, pemerintah Melaka menjalankan dasar luar iaitu secara diplomasi atau secara perang dengan satu-satu negeri. Cara diplomasi yang dimaksudkan jelas dapat dilihat melalui hubungan Melaka dengan Majapahit. Hubungan ini diwujudkan melalui perkahwinan dengan puteri-puteri dari negara-negara berkenaan. Misalnya Sultan Mansur Syah telah berkahwin dengan puteri Majapahit, Raden Galoh Cendera Kirana dan dengan Puteri Hang Li Po dari China.

Perkahwinan politik di atas telah memberi dua keuntungan kepada Melaka. Pertama, Melaka mendapat perlindungan daripada kuasa besar ini dan kedua kedatangan orang-orang China dan Majapahit akan memakmurkan lagi empayar Melaka. Ini sekaligus akan dapat mengalakkan pula hubungan perdagangan dengan kedua-dua buah kerajaan besar itu.

Di dalam usaha meluaskan kuasa, Melaka menjalankan dasar penaklukan keatas negara-negara jiran di Semenanjung Tanah Melayu ataupun di timur Sumatera. Negeri yang di bawah empayar Melakaialah Kampar, Siak, Siantan, Manjung, Inderagiri, Jambi, Lingga dan Riau di Sumatera dan seluruh negeri-negeri di Semenanjung Tanah Melayu. Usaha penaklukan ini adalah amat bergantung kepada kekuatan dan kecekapan sultan-sultan yang memerintah Melaka.

Unsur-unsur Islam dengan jelas dapat dilihat melalui nama Sultan Melaka yang memerintah diubah kepada nama Arab/Parsi setiap kali mereka menaiki takhta kerajaan. Parameswara telah ditukar kepada Megat Iskandar Syah, Raja Kassim ke Sultan Muzaffar Syah, Raja Abdullah Ke Sultan Mansur Syah, Raja Hussain ke Sultan Alauddin Riayat Syah, Raja Muhammad ke Sultan Mahmud Syah.

3.0.2   PEMBESAR DAN TUGASNYA

A.   Bendahara

Bendahara merupakan jawatan yang paling utama dan kanan dalam pemerintahan Melaka dan merupakan ketua eksekutif bagi seluruh mekanisme kerajaan Melaka. Mempunyai kuasa pemerintahan dan pentadbiran secara fizikal dan mempunyai kawasan pegangan yang tersendiri dan kedudukan ekonominya agak kukuh dan terjamin. Menjadi ketua pentadbir dan dalam tugas tentera sebagai ketua turus hulubalang di darat dan laut. Bendahara pernah memangku jawatan sultan semasa ketiadaan baginda sultan. Ini menunjukkan berlakunya pelantikan berdasarkan keturunan. Misalnya Bendahara Tun Perak pernah memangku tugas Sultan ketika baginda tiada.

B.   Penghulu Bendahari

 Tugas utamanya ialah memagang dan menjaga harta benda dan hasil mahsul kerajaan. Menjadi wakil  menerima ufti dari kawasan takluk dan jajahan Melaka.Bertindak sebagai ketua istiadat dan acara rasmi diraja di istana.

C.   Temenggung

Jawatan Temenggung itu sebagai majistret (hakim) dan ketua pengawal. Biasanya pelantikan Temenggung Melaka berdasarkan keturunan keluarga pembesar Melaka sendiri. Temenggung lebih banyak bertugas dalam memastikan pelaksanaan dan pematuhan undang-undang dijalankan. Tugasnya  umpama Ketua Polis Negara pada masa kini.

D.   Laksamana

Juga dikenali sebagai Seri Bija Diraja. Fungsinya berubah-ubah kerana memainkan peranan utama di istana dan kadangkala dilantik menjadi utusan atau duta ke sesebuah Negara. Tugas utamanya ialah dalam bidang ketenteraan. Semasa di darat, tugas laksamana adalah mengawal keselamatan diraja apabila berangkat dan mengawal keselamatan Bendahara ketika sedang menghadiri pembicaraan. Antara laksamana yang terkenal di zaman Kesultanan Melayu Melaka ialah Laksamana Hang Tuah.

E.    Syahbandar

Jawatan ini diwujudkan kerana peranan Melaka yang penting disebabkan kegiatan perdagangan entrepot. Syahbandar dalam istilah Parsi yang bererti pemerintahan perlabuhan yang merupakan ketua organisasi perlabuhan dan wakil saudagar asing daripada kalangan pelbagai etnik peniaga. Syahbandar memerlukan kemahiran  pelbagai bahasa kerana kehadiran pedagang asing yang begitu ramai dari pelbagai pelusuk dunia datang berdagang di Melaka. Tugasnya ialah menyambut kapten kapal dan dibawa menghadap Bendahara untuk mendapatkan kebenarannya sebelum menjalankan urusan perdagang.

KESIMPULAN :

Sistem pentadbiran kerajaan  Melaka adalah berasakan hierarki ataupun feudal iaitu raja berkuasa mutlak. Terdapat juga peraturan dan undang-undang yang diwujudkan untuk menitikberatkan jurang antara pemerintah dengan rakyat. Kesultanan Melayu Melaka telah mencetuskan tamadun berpolitik yang tinggi. Kemantapan Kesultanan Melayu Melaka yang diasaskan oleh Parameswara ini sebagai kerajaan kelautan dan pusat penyebaran agama Islam adalah disebabkan struktur pentadbirannya yang tersusun.Maka tidak berasalahan jika dinyatakan bahawa Melaka merupakan pengasas budaya politik bagi Malaysia masa kini.